قلعه قدیمی بیرجند یک قلعه نظامی می باشد. بنای این قلعه بر فراز تپه ای بنا شده است. این قلعه مکانی برای انجام وظیفه نگهبانان بوده و ساکنان این قلعه نگهبانانی بودند که وظیفه آن ها رساندن اخبار، تأمین امنیت و حفاظت بود. در این قلعه انبارهای آب و آذوقه نگهداری می شد تا در مواقع حملات دشمن یا هجوم های سراسری، افراد از طریق نقب هایی که تعبیه شده بود، به قلعه پناه برند. این نقب ها از قلعه به خانه اشراف و افراد حکومتی و مرکز محلات و مسیرهای متعددی همچون ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی راه داشته است. بنای قلعه را برجهایی دو طبقه درچهار طرف با حصار اصلی در میان گرفته بر فراز این برج ها که به شکل استوانه هستند روزنه هایی ایجاد شده که برای دیدبانی و دفاع از قلعه و ساکنان شهر بوده و محل امنی برای تیراندازی و ضربه زدن به دشمن محسوب میشده است.
